Wijk Aan Zee – μια προσωπική μαρτυρία

του Λουκά Ζαχείλα

Το κείμενο που ακολουθεί βασίζεται σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΣΑΧ πριν από 12 χρόνια, δηλαδή το 1999.

Αναζητώντας το Wijk Aan Zee

Ομολογώ ότι η πρώτη απογοήτευση ήρθε όταν, καθισμένος στο σαλόνι του ξενοδοχείου του Άμστερνταμ και έχοντας στα χέρια μου έναν αρκετά λεπτομερή χάρτη της Ολλανδίας, στάθηκε αδύνατο να ανακαλύψω το μαγικό μέρος Wijk Aan Zee. Μια ερώτηση στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου έδωσε καλύτερα αποτελέσματα. Το Wijk Aan Zee σε συνδυασμό με τις λέξεις σκάκι, θέρετρο στη Βόρεια Θάλασσα, Hoogovens (ναι, το όνομα της μεγάλης βιομηχανίας χάλυβα που δίνει την οικονομική κάλυψη των αγώνων και ευτυχώς δεν μου διέφευγε) και Beverwijk έδωσαν τα αποτελέσματά τους. Το Beverwijk (που φυσικά υπήρχε στο χάρτη) απείχε μισή ώρα με το τρένο από το Άμστερνταμ και στη συνέχεια 10 μόλις λεπτά με το λεωφορείο οδηγούσαν στο χώρο των αγώνων.

Βρισκόμουν στην Ολλανδική πρωτεύουσα για επαγγελματικό ταξίδι και το Σάββατο 16/1/1999 ήταν μια μέρα ελεύθερη από επαγγελματικές υποχρεώσεις. Ήταν απόλυτα φυσική η ιδιαίτερη χαρά που είχα νοιώσει με τη σκέψη ότι την ίδια ακριβώς περίοδο και στην ίδια χώρα, τα μεγαλύτερα ονόματα του παγκοσμίου σκακιού έδιναν ραντεβού σε ένα τουρνουά που με ιδιαίτερη υπερηφάνεια μέτραγε την 61^η του παρουσία στο σκακιστικό καλεντάρι. Κι η χαρά μου έγινε μεγαλύτερη, όταν φτάνοντας στο αεροδρόμιο Schiphol την Πέμπτη 14/1/1999, έπεσα κυριολεκτικά επάνω σε διακεκριμένες παρουσίες, όπως οι κύριοι Anand, Van Welly και Portisch, που προφανώς έφταναν από κάποια άλλη περιοχή του πλανήτη.

Επιτέλους στο Wijk Aan Zee

Το μεσημέρι του Σαββάτου, η βροχή συνέχιζε να πέφτει ενοχλητική και αδιάκοπα. Με τον ΟΜ Γιώργο Φέστα, που βρισκόταν μαζί μου στην Ολλανδία, αποφασίσαμε να διερευνήσουμε τη δυνατότητα επίσκεψης του τουρνουά και ρωτήσαμε ένα ταξιτζή: -Θα στοίχιζε ιδιαίτερα ακριβά αν πηγαίναμε στο Beverwijk;

Ο ταξιτζής χαμογέλασε και ανέφερε μια όχι ιδιαίτερα απαγορευτική τιμή. Τα υπόλοιπα ήταν μάλλον τυπική διαδικασία. Αφήνοντας τα κανάλια της Ολλανδικής πρωτεύουσας στην πορεία σου για τη Βόρεια θάλασσα, διασχίζεις τις ατέλειωτες επίπεδες εκτάσεις που χαρακτηρίζουν τις Κάτω Χώρες. Δεν είχαμε ταξιδέψει περισσότερο από 20 λεπτά, όταν το βάθος του ορίζοντα καλύφθηκε από τους καπνούς και τις χαρακτηριστικές τεράστιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις της χαλυβουργίας. Το Wijk Aan Zee ήταν τελικά ένα μικρό χωριουδάκι, παραθαλάσσιο, δίπλα στην κωμόπολη του Beverwijk. Από τη στιγμή που φτάνεις εκεί, είναι ιδιαίτερα απλό να φτάσεις στο χώρο των αγώνων. Χαρακτηριστικές πινακίδες σε κάθε σημείο σε πληροφορούν ότι, σε αυτή τη γωνιά της Ολλανδίας, μια πολύ σημαντική διοργάνωση φιλοξενείται αυτή τη νεκρή τουριστικά περίοδο. Όταν μάλιστα 1600 (!) ναι, καλά διαβάσατε τον αριθμό, σκακιστές ελάμβαναν μέρος στα διάφορα παράλληλα τουρνουά και 25.000 (!!) ήταν ο αριθμός των φίλων του σκακιού που στατιστικά επισκέπτονται μέσα στο σκακιστικό δεκαπενθήμερο το χώρο των αγώνων.

Ο Γιώργος Φέστας στην είσοδο του χώρου των αγώνων

Η είσοδος του χώρου των αγώνων θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ιδιαίτερα διακριτική. Ένα λιτό αθλητικό κέντρο, με μια μικρή πινακίδα με το όνομα των αγώνων πληροφορούσε για το ακριβές σημείο των αγώνων. Μπαίνοντας μέσα, συναντάς ένα μεγάλο παζάρι βιβλίων και άλλων σκακιστικών ειδών. Ακριβώς απέναντι, υπάρχει η είσοδος σε μια μεγάλη τέντα που φιλοξενεί το χώρο που γίνονται οι αναλύσεις από γκρανμέτρ. Το ακροατήριο τη μέρα της παρουσίας μου ξεπερνούσε τα 200 άτομα. Συνεχίζοντας την πορεία σου προς το χώρο των αγώνων διασχίζεις μια παμπ, ένα μπαρ και τον χώρο των εκπροσώπων του τύπου. Φτάνοντας στην αίθουσα η μικρή μας Οδύσσεια είχε ουσιαστικά φτάσει στο τέλος της. Μια απέραντη σάλα, που προφανώς χρησιμοποιείται για άλλα σπορ, ήταν πλημμυρισμένη από τραπέζια και σκακιστές, σε πολύ πυκνή διάταξη, για να μπορέσει να ικανοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερους σκακιστές. Αφού διασχίσεις τις ατέλειωτες σειρές από τραπέζια φτάνεις σε μια κενή διαχωριστική ζώνη που αφήνει το χώρο για τα ιερά τέρατα των αγώνων. Τα τραπέζια σε μια ευθεία γραμμή και από πίσω, πολύ όμορφα σκακιστικά διακοσμητικά σύμβολα στόλιζαν το μέρος που 14 μεγάλα ονόματα έδιναν τη δική τους μάχη για τα ιδιαίτερα μεγάλα χρηματικά έπαθλα, αλλά ίσως περισσότερο ακόμα για μια θέση στη λίστα των νικητών ενός από τα πιο ιστορικά και σημαντικά σκακιστικά τουρνουά.

Η τέντα των αναλύσεων

Η μπιζελόσουπα

Η παράδοση είναι ιδιαίτερα τονισμένη σε όλες τις πτυχές της διοργάνωσης. Από την αίθουσα των αγώνων τον κεντρικό τοίχο της οποίας καλύπτουν πορτραίτα των προηγούμενων νικητών μέχρι την τόσο διάσημη μπιζελόσουπα. Μια μπιζελόσουπα που σερβίρεται κατά τη διάρκεια των αγώνων και αποτελεί και το βασικό μενού στη δεξίωση της τελετής λήξης. Η ιστορία της σούπας έχει την αφετηρία της στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, περίοδο που αν εξαιρέσουμε τη χρονιά του 1945, το τουρνουά συνέχιζε να δίνει το παρόν. Τα δύσκολα εκείνα χρόνια, η μπιζελόσουπα, ήταν η φτηνότερη και συνάμα θρεπτικότατη λύση για τους ταλαιπωρημένους εκδρομείς από το Άμστερνταμ, που μέσα στη φρίκη του πολέμου επέμεναν να ξεχνιούνται στις διαδρομές της σκακιέρας.

Ο Gary Kasparov και ο Short μπαμπάς για 2^η φορά

Φτάνοντας στο χώρο του μεγάλου τουρνουά αυθόρμητα άρχισα να φωτογραφίζω (και με φλας) τους πρωταγωνιστές της διοργάνωσης. Δεν χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 30 δευτερόλεπτα για να δεχτώ τις εντονότατες παρατηρήσεις του διαιτητή των αγώνων. Περιοριζόμενος πια στην απλή παρακολούθηση των αγώνων, μπόρεσα να αφοσιωθώ στην εξέλιξη των παρτίδων. Η εμπειρία τόσων χρόνων διοργανώσεων γίνεται εύκολα αντιληπτή από την ευχέρεια που έχουν οι θεατές να παρακολουθήσουν με μεγάλη άνεση την εξέλιξη των παρτίδων. Μεγάλες οθόνες, συνδεδεμένες on line με τις σκακιέρες, είναι ορατές από όλα σχεδόν τα σημεία της αίθουσας των αγώνων. Μόλις τελειώσει μια παρτίδα, η συγκεκριμένη οθόνη επαναλαμβάνει τις κινήσεις ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε ο θεατής πολύ εύκολα να έχει τη δυνατότητα να ρυθμίσει το πρόγραμμα των επισκέψεών του στο χώρο χωρίς να κινδυνεύει να χάσει τις εξελίξεις. Σταρ των αγώνων δεν μπορούσε να είναι άλλος από τον παγκόσμιο πρωταθλητή (ναι, ξέρω τα γνωστά προβλήματα νομιμότητας, αλλά ειλικρινά δεν ξέρω πώς πρέπει να αποκαλείται ο ισχυρότερος σκακιστής στον κόσμο) Gary Kasparov. Το μεγάλο Ρώσο, που μετά από μια μεγάλη περίοδο αγωνιστικής αποχής αποφάσισε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην Ολλανδία. Μια δυνατότητα που ουσιαστικά του δόθηκε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, αφού η αποχώρηση του Short, για προσωπικούς λόγους (γεννούσε η γυναίκα του Ρέα το δεύτερο παιδί τους), ελευθέρωσε μια θέση για τον Gary. Και είναι πραγματικά παράξενο το σημείο που έχουμε βρεθεί, όταν χρειάζεται μια τυχαία αποχώρηση για να δούμε τον Kasparov σε τουρνουά.

Φωτογραφία από το χώρο των αγώνων. Από αριστερά Van Wely, Kramnik, Reinderman, Anand και Ivanchuk. Στο μέσο της φωτογραφίας βηματίζει ο Kasparov.

Anand και Kasparov

Στο αγωνιστικό μέρος ο Anand ολοκλήρωσε ένα εκπληκτικό τουρνουά με έναν τελικό απολογισμό +6 (6 νίκες και 7 ισοπαλίες), ικανό να δώσει την πρώτη θέση με βεβαιότητα σε κάθε τουρνουά κατηγορίας 18, όπως ήταν αυτό του Wijk Aan Zee. Δείχνοντας ιδιαίτερη ωριμότητα και συνεχίζοντας μια πολύ μεγάλη σειρά επιτυχιών, παίζοντας εξαιρετικής ποιότητας σκάκι (γεγονός που επιβραβεύτηκε 5 φορές με το βραβείο της καλύτερης παρτίδας του γύρου) επιβεβαίωσε για μια ακόμη φορά τη σταθερά ανοδική του πορεία. Κι όμως, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, αυτή η θαυμάσια εμφάνιση δεν ήταν αρκετή για την πρώτη θέση. Γιατί…

Ο Gary Kasparov λοιπόν πέτυχε κάτι ακόμα καλύτερο. 8 νίκες, 1 ήττα και 4 ισοπαλίες (+7) ήταν το τελικό αποτέλεσμα μιας απίστευτης ξέφρενης πορείας. Σε κάποια φάση ο Gary βρέθηκε με ένα απίστευτο 7,5 στα 8 και χρειάστηκε να πιαστεί αδιάβαστος (ειλικρινά πολύ σπάνιο αυτό) σε μια ξεχασμένη βαριάντα της Νιμτσο – Ινδικής, που παίχτηκε για πρώτη φορά 10 χρόνια πριν από τη γέννησή του, για να επανέλθει στην επικαιρότητα από την αναλυτική συνεργασία του Sokolov και του Timman. Ο Βόσνιος και ταυτόχρονα πρωταθλητής Ολλανδίας για το 1998, Ivan Sokolov ήταν ο παίκτης εκείνος που έδωσε πάλι κάποιο ενδιαφέρον στην κορυφή του τουρνουά. Η αντίδραση όμως του Kasparov ήταν και πάλι εντυπωσιακή. Μια νίκη επί του Svidler μαζί με κάποιες ισοπαλίες ήταν αρκετές για να του δώσουν την πρώτη θέση. Που δεν περιορίστηκε μόνο στην κορυφή αλλά είχε την ευκαιρία να παίξει την αθάνατη παρτίδα του ενάντια στον Topalov. Μια παρτίδα που οι διοργανωτές δεν δίστασαν να χαρακτηρίσουν την ομορφότερη που έχει παιχτεί στα 61 χρόνια της ιστορίας του τουρνουά και να την ονομάσουν «Το μαργαριτάρι του Wijk Aan Zee».

Topalov – Timman κι ο Kasparov να βηματίζει στο βάθος

Η λήξη του τουρνουά βρήκε το Ρώσο πρωταθλητή να πλέει σε πελάγη ευτυχίας και να τονίζει ότι το Wijk Aan Zee 1999 ήταν η καλύτερη εμφάνισή του σε τουρνουά, σε όλη την πολύ σπουδαία καριέρα του. Δεν μπορούσε βέβαια να προβλέψει ότι μόλις ένα μήνα αργότερα, στην Ισπανία, θα ξεπέρναγε τον ίδιο του τον εαυτό, με μια ακόμη εκπληκτικότερη εμφάνιση στο τουρνουά του Linares. Hoogovens Wijk aan Zee 1999