Τριαντάφυλλος Σιαπέρας - Η ζωή και το έργο του

ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΓΡΙΒΑ (από παρουσίασή του την 25.02.1997 στον Σύνδεσμο Αιγυπτιωτών Ελλήνων)

Σήμερα, μαζευτήκαμε στο φιλόξενο χώρο του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων, γιά να τιμήσουμε μία μεγάλη μορφή, ίσως την μεγαλύτερη, του Ελληνικού Σκακιού. Πριν όμως μιλήσουμε γιά τον Τριαντάφυλλο, θα σας παρακαλούσα να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του, στη μνήμη του πατριάρχη μας.
Ο Τριαντάφυλλος γεννήθηκε στο Βελιγράδι πρίν από 66 χρόνια, την 1η Αυγούστου του 1931. Οι γονείς του ήταν Ελληνες, με καταγωγή από την Κοζάνη. Το 1941 και ενώ ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος μαίνεται, ο Τριαντάφυλλος έχει την πρώτη του επαφή με το σκάκι, σε ηλικία 9 ετών. "Δράστης" ο γαμπρός του, που δύσκολα θα φανταζόταν την εξέλιξη του μικρού. Ο μικρός είχε την τύχη να είναι στο ίδιο γυμνάσιο με τον GM Αλεξάντερ Ματάνοβιτς, από τον οποίο επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό και από το 1946, άρχισε να συμμετέχει σε επίσημους αγώνες.
Ομως, ο Τριαντάφυλλος ήταν και εξαιρετικός συνθέτης προβλημάτων από μικρός. Σε ηλικία 15 ετών, ανέλαβε την στήλη προβλημάτων του Γιουγκοσλαβικού περιοδικού "ΣΑΧ". Μόνο την περίοδο 1948 - 1949, κέρδισε περί τα 10 υψηλά βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς προβλημάτων, ενώ αναδείχθηκε 14ος στον κόσμο στον διεθνή πίνακα συνθετών του Ι. Μπούχβαλντ.
Το 1948, έκανε παγκόσμιο ρεκόρ στα "κατασκευαστικά προβλήματα" με 223 κινήσεις! Μέχρι το τέλος της ζωής έδειχνε έντονο ενδιαφέρον γιά τις συνθέσεις και τις σπουδές, αφού ήταν πάντα διψασμένος γιά δημιουργία.
Το 1950 δεν ήταν μόνο η μέση του αιώνα μας, αλλά και η σημαντικότερη χρονιά γιά το Ελληνικό Σκάκι, αφού ο Τριαντάφυλλος αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Θεσσαλονίκη.
Από εκείνη τη στιγμή μέχρι και το 1966, όσες φορές συμμετείχε σε πρωταθλήματα και άλλες διοργανώσεις της Θεσσαλονίκης, κέρδιζε πάντα την πρώτη θέση. Σ' αυτό το διάστημα έπαιξε περίπου 150 επίσημες παρτίδες, γνωρίζοντας μόνο 2 φορές την ήττα!
Ο Τριαντάφυλλος θεωρούσε αυτή την περίοδο την πιό δημιουργική και ανοδική στην σκακιστική του καριέρα. Προετοιμάστηκε άριστα στα ανοίγματα και έγινε ειδικός στην "Αμυνα Αλιέχιν" και στην "Ανοιχτή Ισπανική", ανακαλύπτοντας πολλές νέες ιδέες. 
Οι αντίπαλοί του έφταναν στο σημείο να μην δέχονται την συμμετοχή του σε τουρνουά, όπως συνέβη στο κύπελλο σε μνήμη "Αθανάσιου Βασίλα", που διοργανώθηκε τον Οκτώβρη του 1959 στην Θεσσαλονίκη. Ολοι ανεξαιρέτως οι αντίπαλοί του, δήλωσαν ότι θα συμμετάσχουν μόνο εάν δεν επιτραπεί στον Τριαντάφυλλο η συμμετοχή, όπως και έγινε! Θα ήταν πράγματι πολύ βαρετό να χάνουν συνέχεια και να ψάχνουν μόνιμα τον δεύτερο!
Το 1956 αναδεικνύεται πρωταθλητής Ελλάδας, παίρνει τον τίτλο του μαίτρ και παίζει στην πρώτη σκακιέρα της Εθνικής μας ομάδας, στην Ολυμπιάδα της Μόσχας.
Το 1957, σε αγώνα μπλάϊντ - σιμουλτανέ που διεξάγεται στο εντευκτήριο της "ΕΣ Θεσσαλονίκης", τον σύλλογο που ανήκε σε όλη του τη ζωή, αντιμετωπίζει σε 6 σκακιέρες το πλήρωμα του καταδρομικού "Αλμπανι", σημειώνοντας 5 νίκες και 1 ισοπαλία. Στη ρεβάνς στο πλοίο, λίγες μέρες αργότερα, ήταν πιό σκληρός κερδίζοντας 4-0! 
Στις 23.05.1958, δίνει στην Αθήνα σιμουλτανέ σε 12 σκακιέρες, με σκακιστές του "ΣΟ Καλλιθέας" και τελικό σκόρ 11 νίκες και 1 ισοπαλία με τον Αθανασάκη. 
Στις 22.09.1965 διοργανώνεται ένα μεγάλο σιμουλτανέ στις νέες τότε αίθουσες του Σιδηροδρομικού Σταθμού Θεσσαλονίκης, σε 30 σκακιέρες, με τελικό σκορ 19 νίκες, 9 ισοπαλίες και 2 ήττες. 
Γενικά, η επαφή του Τριαντάφυλλου με τους απλούς σκακιστές μέσα από επιδείξεις μπλάϊντ και σιμουλτανέ, ήταν τακτικότατη και πυκνή. Πίστευε πολύ στην διάδοση του αθλήματος μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις. 
Μέσα σε ένα τέτοιο σιμουλτανέ με ηθοποιούς, ακούστηκε κι εκείνο το περίφημο του Μίμη Φωτόπουλου "έπαιξα κύριε Σκακιέρα"!
Ο Τριαντάφυλλος δημιούργησε Ελληνικά ρεκόρ στο μπλάϊντ με 5, 6 και 7 σκακιέρες και στο σιμουλτανέ με 86 σκακιέρες το 1973 στην Θεσσαλονίκη. Και μιλάμε γιά εποχές που το να μαζέψεις 50 σκακιστές σε ένα χώρο, δεν ήταν καθημερινή υπόθεση.
Το 1966 κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο "Το Σκάκι", ένα πραγματικό αριστούργημα που διατηρεί ένα ακατάρριπτο κυκλοφοριακό ρεκόρ στο χώρο των ελληνόγλωσων σκακιστικών εκδόσεων. Ενα βιβλίο που έμμελε να είναι η πρώτη επαφή χιλιάδων ανθρώπων με το σκάκι. 
Το 1967 αποφασίζει να αναλάβει τη θέση του Τεχνικού Συμβούλου της ομοσπονδίας και γι'αυτό το λόγο αναγκάζεται να αποχωριστεί την αγαπημένη του πόλη και να μετακομίσει στην Αθήνα. Από τη θέση αυτή, γιά πάνω από 15 χρόνια, θα δημιουργήσει τις βάσεις του Αγωνιστικού Προγράμματος της ΕΣΟ, προσπάθώντας με κάθε τρόπο να κάνει το σκάκι προσιτό σε κάθε κοινωνικό στρώμα.
Η σκακιστική του καριέρα συνεχίστηκε, παρά το φορτωμένο του πρόγραμμα. Το 1968 δεν διεξάγεται πανελλήνιο πρωτάθλημα. Ομως, από 29 Ιουλίου μέχρι 27 Αυγούστου γίνεται ένα τουρνουά προκρίσεως εθνικής ομάδας. Πρωτεύει με χαρακτηριστική άνεση ο Τριαντάφυλλος, με ποσοστό 80%! Ακολουθούν οι Κόκκορης, Ορνιθόπουλος, Ριζόπουλος, Μπάστας, Αναστασόπουλος, Παϊδούσης, Παπαποστόλου, Αθανασάκης, Σκαλκώτας, Αρτέμης, Πετροβίκης και Χατζιώτης, δηλαδή ολόκληρο το κορυφαίο σκακιστικό δυναμικό της εποχής.
Την ίδια χρονιά, στην Ολυμπιάδα αγωνίζεται στην δεύτερη σκακιέρα, με τελικό ποσοστό 60%. Τον Δεκέμβρη του 1968, το Ελληνικό Σκάκι φοράει τα γιορτινά του. Στο 1ο διεθνές τουρνουά "Ακρόπολις", ο Τριαντάφυλλος, μαζί με τον Λάζαρο Βυζαντιάδη, κατακτούν τον τίτλο του Διεθνή Μαίτρ. Είναι οι πρώτοι Ελληνες που κατακτούν αυτή τη διάκριση. Ανάλογη επιτυχία θα πραγματοποιήσει τον επόμενο χρόνο, στο διεθνές τουρνουά του Ζάγκρεμπ.
Το 1970 πρωτοστατεί στην έκδοση του καλύτερου Ελληνικού σκακιστικού περιοδικού, με τον τίτλο "Ελληνικά Σκακιστικά Χρονικά". Πρέπει να ομολογήσω ότι θεωρώ το περιοδικό αυτό, το καλύτερο που έχω γνωρίσει στη ζωή μου και πιστέψτε με, δεν αναφέρομαι μόνο στον Ελληνικό χώρο! Ηταν ένα περιοδικό που αντανακλούσε την καρδιά ενός αιώνια ερωτευμένου με τα ασπρόμαυρα τετραγωνάκια, ένα περιοδικό γραμμένο με αξεπέραστη τελειομανία και γλαφυρότητα. Το τέλειο!
Το 1971 ο Τριαντάφυλλος πρωτοστατεί στην αναβίωση των Βαλκανικών Αγώνων και ήταν επίσης ο βασικός συντελεστής της επιτυχίας που γνώρισε το παγκόσμιο πρωταθλήμα εφήβων, που έγινε στο Ζάππειο. 
Το 1972 κερδίζει γιά δεύτερη φορά το πρωτάθλημα Ελλάδας, ενώ δίνει και βροντερό παρών στις εκδηλώσεις της Εθνικής μας ομάδας. Ομως, τον επόμενο χρόνο, αποφάσισε να αποχωρήσει από την ενεργό δράση, μετά από 27 χρόνια εκατοντάδων αγώνων.
Θα περιορίσει τις εμφανίσεις του σε κάποια μικρά σιμουλτανέ και, σποραδικά, σε φιλικές παρτίδες. Η εργασία του στην ομοσπονδία και η δημοσιογραφία, απορροφά όλο το χρόνο του. Εχει ήδη γίνει Διεθνής Διαιτητής της FIDE και παρέχει σε όλες τις κατευθύνσεις τις γνώσεις του γιά την καλύτερη εφαρμογή των κανονισμών. 
Μέχρι τότε ο Τριαντάφυλλος είχε συμμετάσχει σε 9 διοργανώσεις με την Εθνική μας ομάδα (4 Ολυμπιάδες, 1 Κύπελλο Εθνών, 2 Βαλκανιάδες και 2 Φιλικές συναντήσεις), αγωνιζόμενος σε 74 αγώνες, με αποτέλεσμα 21 νίκες, 25 ισοπαλίες και 28 ήττες. Δηλαδή είχε προσφέρει 33,5 βαθμούς στη χώρα μας και 100% από την καρδιά του.
Το 1976 ο Τριαντάφυλλος κυκλοφορεί το δεύτερο βιβλίο του, με στρατηγικά θέματα, που επίσης γίνεται ανάρπαστο. Ασχολείται με αστείρευτο πάθος με την δημοσιογραφία, προσπαθώντας με μανία γιά το τέλειο. 
Ο Τριαντάφυλλος διατηρούσε μία "ερωτική" σχέση με τον αναγνώστη. Η κάθε λέξη είχε τη σημασία της, τίποτα περιττό, τίποτα ψεύτικο. Δούλευε το θέμα στο μυαλό του πολύ πριν το καταγράψει. Ικανότατοι οι διάδοχοι του Τριαντάφυλλου, μορφωμένοι, με καλλιέργεια και πλούσιες γνώσεις.
Εχουν όμως το ίδιο μεράκι, το ίδιο πείσμα, την ίδια δίψα γιά το τέλειο; Ποιός διοργανωτής αγώνων δεν γνώρισε την οργή του Τριαντάφυλλου, αν δεν του τηλεφωνούσε μετά τα μεσάνυχτα γιά να του πεί ότι η παρτίδα του Μαζετίδη με τον Ασχετόπουλο έληξε με πατ! Και όλα αυτά, γιά να μπορεί ο αναγνώστης να έχει την επόμενη μέρα μιά πλήρη εικόνα, μία σωστή ενημέρωση.
Το 1980 γνώρισα προσωπικά τον Τριαντάφυλλλο. Από την πρώτη στιγμή με συμπάθησε και με βοήθησε όσο ήταν δυνατό. Μαζί με τον Δρ. Νικολάϊ Μίνεβ, έφτιαξαν ένα γκρούπ προπονήσεων με νεαρούς σκακιστές και μόλις σε δύο χρόνια, το 1982, ήρθε στην Ελλάδα το πρώτο χρυσό μετάλλιο σε Βαλκανιάδα!
Ως συνήθως, αυτό που σχεδίασε έγινε πραγματικότητα! Θυμάμαι το καλοκαίρι του 1981, που μου είχε αναθέσει τις μαγνητικές σκακιέρες των συνταντήσεων της Εθνικής μας ομάδας ανδρών, στην Βαλκανιάδα και στο Κύπελλο Εθνών, που είχαν γίνει στην Αθήνα. Ηταν η μοναδική φορά που το έκανα αυτό, μόνο και μόνο γιατί μου το είχε ζητήσει ο Τριαντάφυλλος και φυσικά δεν μπορούσα να αρνηθώ.
Το 1982, μαζί με τον Τάκη Πανταβό, πηγαίνουμε στην Καρδίτσα γιά να ενισχύσουμε την τοπική ομάδα στη φιλική της συνάντηση με την Μλαντόστ του Βελιγραδίου. Ο Τριαντάφυλλος διοργανώνει όπως μόνο αυτός ξέρει την εκδήλωση, σε συνεργασία με τον Ανδρέα Καραμπινά και φέρνει το σκάκι πιό κοντά σε ανθρώπους που δεν γνώριζαν την πραγματική του αξία. 
Ομως, τον ίδιο χρόνο αρχίζει μία δύσκολη φάση γιά τον Τριαντάφυλλο. Οι εκλογές στην ομοσπονδία φέρνουν σημαντικές αλλαγές, με τις οποίες ο Τριαντάφυλλος είναι αντίθετος. Μετά από δύο χρόνια φεύγει και από την ομοσπονδία, συμπληρώνοντας 18 χρόνια στη θέση του Τεχνικού Συμβούλου. Μεταφέρει την αντιπαράθεσή του στις σκακιστικές στήλες των εφημερίδων που αρθρογραφούσε. 
Οι επαφές μας παραμένουν συχνές, οι διαφωνίες μας, τα επιχειρήματά μας, οι συζητήσεις μας, κρατούν συνήθως γιά πολλές ώρες. Ομως, ποτέ μα ποτέ δεν χαλάσαμε τις καρδιές μας. Ισως γιατί υπήρχε αμοιβαία αλληλοεκτίμηση.
Ο Τριαντάφυλλλος είχε υποσχεθεί στον σκακιστικό κόσμο ότι θα εκδόσει το τρίτο βιβλίο του, με θέμα την Σικελική Αμυνα. Λίγοι το πίστευαν, ακόμα κι εγώ. Οταν την άνοιξη του 1986 ο Τριαντάφυλλος μου παρέδωσε το βιβλίο αυτό με την παράκληση να το διορθώσω και να προσθέσω ότι χρειαζόταν, δεν το πίστευα. 
Μετά από δύο μήνες του παρέδωσα τα χειρόγραφά μου, αλλά δυστυχώς δεν κράτησα αντίγραφο, αφού πίστευα ότι σύντομα θα κυκλοφορήσει. Ομως, αυτό δεν έγινε ποτέ, το βιβλίο χάθηκε. 
Ο Τριαντάφυλλλος προσπάθησε αλλά γιά πρώτη φορά δεν μπόρεσε.
Αξέχαστες ήταν οι εκπομπές που έκανε γιά την ΕΡΤ, με τίτλο "Η Τυχερή Σκακιέρα". Εφερε το σκάκι εκεί που πρέπει να είναι, στην τηλεόραση. 
Πόσους νέους ανθρώπους άραγε να κέρδισε η σκακιστική μας κοινωνία από τον πανέξυπνο τηλεπαρουσιαστή Τριαντάφυλλο Σιαπέρα;
Τον Ιούλιο του 1991 πεθαίνει η γυναίκα του. Θλιβερό γεγονός γιά όσους είχαν γνωρίσει την Ιωάννα, αυτόν το γλυκύτατο άνθρωπο, που όπως έλεγε ο Τριαντάφυλλλος του παραστάθηκε και τον βοήθησε όσο κανείς άλλος. 
Απρόσμενα τραγικό όμως και γιά τον ίδιο. 
Αυτός ο θάνατος τον τσάκισε.
Σήμανε την αρχή του δικού του τέλους. Χάνει το κουράγιο του, το κέφι, το ενδιαφέρον γιά τη ζωή. Ισως η Ιωάννα του έδινε αυτό που λέμε "γεύση" της ζωής. Τα προβλήματα της υγείας του επιδεινώνονται μέρα με τη μέρα.
Μετά από 20 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας στις εφημερίδες, αφού ακόμα και όταν έπαιρνε την "αδεια" του, έστελνε τηλεφωνικές ανταποκρίσεις απ' όπου κι αν βρισκόταν, εμφανίζονται οι πρώτες απουσίες. 
Το φθινόπωρο του 1992 έχει το πρώτο σοβαρό επεισόδιο της υγείας του.
Σιγά - σιγά επανέρχεται και ξαναβρίσκει την πραγματικά εκπληκτική μνήμη του, που είχε εξασθενήσει σοβαρά. Ολο το 1993 δίνει έναν αγώνα επιβίωσης. Χάνει βάρος, προσέχει τη διατροφή του και κατά κάποιο τρόπο, αυτό το άτσαλο ωράριό του. Ομως, η πορεία του είναι προδιαγεγραμμένη. Παίζει ένα χαμένο φινάλε.
Λίγο μετά την πρωτοχρονιά του 1994, έρχεται το καθοριστικό χτύπημα. Γιά 50 ολόκληρες μέρες θα μείνει ανήμπορος στο κρεβάτι. Και ήταν πραγματικά πολύ σκληρές αυτές οι μέρες. Η σάρκα αρνείται να υπακούσει, αρνείται να υποταχθεί στο πνέυμα και ακολουθεί τους δικούς της ρυθμούς. 
Αυτό ήταν που πλήγωνε την αξιοπρέπεια του Τριαντάφυλλου και του στέρευε, σταγόνα - σταγόνα, τα τελευταία αποθέματα κουράγιου. Ηταν σαν να περίμενε το τέλος. 
Ο μεγάλος μαχητής κατέθετε τα όπλα. Λιγόλογος, όσο ποτέ, τις τελευταίες μέρες, πέρασε στις 25 του Φλεβάρη το κατώφλι της απόλυτης σιωπής.
Μεγάλη συμμετοχή στην κηδεία του και μικρός ο Ναός γιά να χωρέσει την αγάπη του κόσμου, το θαυμασμό, την αποδοχή, την εκτίμηση, αλλά και την έκφραση συγγνώμης. Ολοι, φίλοι και λιγότεροι φίλοι του Τριαντάφυλλου, συμπαίκτες και αντίπαλοι μέσα και έξω από τη σκακιέρα, συνωστισμένοι κοντά του, αναλογίζονταν το κενό που άφηνε. 
Την ώρα που έφευγε συνηδειτοποίησαν ότι τον χρειάζονταν ακόμα. Το Ελληνικό Σκάκι είχε να αντλήσει πολλά, μα πάρα πολλά πράγματα, ακόμα και τότε, ακόμα και τώρα.
Σαν επίλογο, θα ήθελα να σας διαβάσω τον "επικήδειο" που είχα γράψει στο περιοδικό "Ελληνικό Σκάκι", τον Μάρτιο του 1994 αμέσως μετά από τον θάνατό του.

ΑΛΟ ΜΠΑΤΑ, ΣΤΑ ΜΙ ΡΑΝΤΙΣ ;
Κάπως έτσι ξεκινούσαν όλες οι τηλεφωνικές επικοινωνίες μου με τον Τριαντάφυλλο Σιαπέρα. Η ερώτηση που του έκανα στα σέρβικα (γειά σου Μπάτα, τι κάνεις ;), χρησιμοποιώντας το χαϊδευτικό του, τον έκανε πάντα να "τσιμπήσει" και να αρχίσει ένα μονόλογο στην ίδια γλώσσα! Μετά ακολουθούσε πάντα η έκπληξη "Ασε Τριαντάφυλλε, δεν καταλαβαίνω τίποτα!" και τα γέλια του Τριαντάφυλλου που απαντούσε "Στράτο, ούτε αυτή τη φορά σε κατάλαβα!". Ηταν ένα παιχνίδι, σχεδόν υποχρεωτικό, που ζέσταινε την συζήτηση που επακολουθούσε, συχνά επί ώρες!
Με τον Τριαντάφυλλο σπάνια συμφωνούσαμε. Είχαμε άπειρες συζητήσεις γιά όλα τα δρώμενα του Ελληνικού σκακιού και ο καθένας μας υποστήριζε με πάθος την άποψή του, αλλά πάντα σε σωστή, φιλική σχέση. Ποτέ δε μαλώσαμε σοβαρά και είχαμε και οι δύο το θάρρος να κάνουμε αυστηρή κριτική στον άλλον! Αυτό γινότανε γιατί υπήρχε αμοιβαίος σεβασμός που ξεκίνησε από τα παιδικά μου χρόνια, τότε που η Ομοσπονδία ήτανε στη Σωκράτους. 
Πάντα μου είχε μεγάλη αδυναμία και ήταν χαρακτηριστική η φράση που χρησιμοποιούσε γιά να με ζητήσει στο τηλέφωνο: "Γειά σας, είναι ο μικρός εκεί;!". Ο μικρός μεγάλωσε, αλλά ο Τριαντάφυλλος δεν μπορούσε να αλλάξει. 
Ετσι ήταν πάντα στη ζωή του. Ξεροκέφαλος με πίστη σ' αυτό που έκανε, γεμάτος αγάπη γι' αυτό που υπηρέτησε, το σκάκι.
Ο Τριαντάφυλλος σταμάτησε να αγωνίζεται επίσημα το 1972. Σταμάτησε σχεδόν και όλες τις φιλικές παρτίδες. Το 1980 του ζήτησα θρασύτατα να παίξουμε μπλίτς. Με κοίταξε με απορία και δέχτηκε δύο παρτίδες, οι οποίες απ' όσο ξέρω ήταν οι τελευταίες που έπαιξε. Από τότε του ζητούσα επίμονα τη ρεβάνς, που πάντα μου αρνιόταν γελώντας. 
Ομως, Τριαντάφυλλε, κάποτε θα έρθω να σε βρω και τότε θα είσαι αναγκασμένος να μου δώσεις τη ρεβάνς. Μέχρι τότε θα περιμένω να χτυπήσει το τηλέφωνο. Ο μικρός θα είναι εκεί.

[Το παραπάνω κείμενο διαβάστηκε την Τρίτη, 25.02.1997, στον Σύνδεσμο Αιγυπτιωτών Ελλήνων, στην εκδήλωση του ΣΚΕΣΚ, σε μνήμη του Τριαντάφυλλου Σιαπέρα]