Ποιος είναι, λοιπόν, ο ’’άγνωστος’’ στους περισσότερους Ιωάννης Τζελεπής, του οποίου το ονοματεπώνυμο περιλαμβάνεται στον τίτλο του σημαντικού και εξαιρετικά δραστήριου νησιωτικού σκακιστικού σωματείου ;
Συνοπτικά, παρατίθενται στη συνέχεια μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία, ώστε να μπορέσουμε κάπως να προσεγγίσουμε και να σχηματίσουμε κάποια άποψη γι’ αυτήν την πολύ σημαντική προσωπικότητα :
Πρόκειται για τον ’’εκπρόσωπο’’ της Ικαρίας στη σειρά των διαπρεπών Διδασκάλων του Γένους μας. Ωστόσο, τον ’’διεκδικεί’’ και η Χίος, καθώς η Ικαρία τον γέννησε και η Χίος τον ανέδειξε.
Τα ’’ίχνη’’ του ξεκινούν από το χωριό Μηλιωπό της Ικαρίας (οικογένεια των Ζελεπών), απ’ όπου κατόπιν βρέθηκε στη Χίο και διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα, ακολούθως δε στην Πάτμο για να φοιτήσει ένα χρόνο στην περίφημη Πατμιάδα Σχολή.
Στη συνέχεια, επιστρέφει στη Χίο και διορίζεται δάσκαλος στο χωριό Άγιοι Ανάργυροι, χωρίς, όμως, να ικανοποιείται από τις ’’ξηρές’’ γνώσεις και τη ’’στείρα’’ θεολογική μόρφωση των ελληνικών σχολείων, καθώς τον συναρπάζουν οι ιδέες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και τα νέα ρεύματα για ελευθερία-δικαιοσύνη, που, κυρίως μέσω συγγραμμάτων και επιστολών του σημαντικού εκπροσώπου τους Αδαμάντιου Κοραή, μεταδίδονται και στην Ελλάδα.
Έτσι, με δικά του έξοδα, φεύγει για σπουδές στην Πίζα της Ιταλίας, στο εκεί ονομαστό Πανεπιστήμιο.
Όμως, στα 10 χρόνια των σπουδών του συναντά οικονομικές δυσχέρειες που τον αναγκάζουν να προσφύγει για βοήθεια στην κοινότητα Αγίας Τριάδας των Χίων στο Λιβόρνο της Ιταλίας για τρία ακόμη χρόνια.
Ύστερα από 15 χρόνια σπουδές (Άλγεβρα – Φυσική με βάση τα συγγράμματα των Καρτέσιου και Νεύτωνα, Χημεία κ.λ.π.) επιστρέφει στην Ελλάδα και διορίζεται διδάσκαλος στην Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, στη συνέχεια δε καλείται στη Σχολή της Χίου, όπου ανέλαβε καθηγητής στα 1798, στη θέση του Πρωϊου, που έγινε μητροπολίτης Αδριανούπολης και βρήκε μαρτυρικό θάνατο μαζί με τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’.
Διευθυντής της εν λόγω σχολής ήταν από το 1786 ο Αθαν. Πάριος, αξιόλογη εκκλησιαστική μορφή, αλλά θρησκομανής και άκρως συντηρητικός θεολόγος, που, μολονότι η φήμη και η δραστηριότητά του ανέδειξαν τη σχολή, ο φανατισμός του τον οδήγησε να μη δέχεται σ’ αυτήν οπαδούς των ευρωπαϊκών σπουδών. Έτσι, με πρωτοβουλία του Κοραή απομακρύνθηκε από τη σχολή και για τη θέση του προτάθηκε ο Νεόφυτος Βάμβας. Μέχρι την άφιξη του τελευταίου από το Παρίσι τη σχολή διευθύνει (1811-1815) ο Ιωάννης Τζελεπής, στη συνέχεια δε υπό τη διεύθυνση του Νεοφ. Βάμβα η σχολή κατέστη κέντρο του ελληνικού διαφωτισμού (’’μικρό Πανεπιστήμιο’’, όπως περιχαρής γράφει ο Ιωαν. Τζελεπής προς τον Θεόφιλο Καϊρη διευθυντή της σχολής Κυδωνιών), με πάνω από 700 μαθητές από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό.
Στη σχολή προσέρχονται να παρακολουθήσουν μαθήματα ακόμη και φημισμένοι δάσκαλοι, όπως ο Κ. Οικονόμος ο εξ Οικονόμων - Χημεία, ο Αρχιμανδρίτης ιατροφιλόσοφος Πύρρος ο Θεσσαλός - Αστρονομία, ο Δοσίθεος εκ Καλαβρύτων, μαθητής του Γρηγ. Παλαμά – Μαθηματικά.
. / .
- 2 -
Στην αίγλη που απέκτησε η σχολή αναμφισβήτητη υπήρξε η συμβολή του Ιωαν. Τζελεπή, ο οποίος διδάσκει εκεί Μαθηματικα – Γεωμετρία, Φυσική, Χημεία και Αστρονομία του Καϊλου (de la Cale) που μετέφρασε στην Αρχαία Ελληνική, όπως επίσης μετέφρασε και τα μαθηματικά του διδασκάλου του De Paulo, καθώς και του Γάλλου Francocurs, που, όμως, δεν εκδόθηκαν, ούτε καν διασώθηκαν.
Ο Νεοφ. Βάμβας διηύθυνε τη σχολή μέχρι και το 1819, οπότε το Πατριαρχείο εισηγήθηκε το κλείσιμό της, που, ωστόσο, δεν έγινε, ακολούθως δε τη διεύθυνσή της ανέλαβε ο Ιωαν. Τζελεπής.
Ο Ιωάννης Τζελεπής υπήρξε εξέχουσα διδασκαλική και επιστημονική φυσιογνωμία της εποχής του, ισάξιος των μεγάλων διδασκάλων του Γένους : Δ. Πρώϊου, Θεοφ. Καίρη, Βεν. Λεσβίου, Νεοφ. Βάμβα, Κ. Κούμα, Κ. Βαρδαλάχου (επίσης καθηγητής στην ίδια σχολή) και γι’ αυτό με θαυμασμό και σεβασμό αποκαλείται από τους σύγχρονους βιογράφους του ως : ’’ο σοφολογιώτατος, ο εν διδασκάλοις επιστημονικότατος, πεφωτισμένος και ανεκτίμητος, ο κορυφαίος των επιστημόνων της Χίας Σχολής, ένας των υψηλοτέρων μαθηματικών (’’μαθηματικώτατος’’), ανήρ συγκεκροτημένος και με άλλας πολλάς γνώσεις και δια τας αρετάς του σεβάσμιος’’ .
Γι αυτό, άλλωστε, έτυχε και της εύφημης μνείας του Αδαμ. Κοραή, ο οποίος κάνει επανειλημμένη αναφορά στο πρόσωπο του Ιωαν. Τζελεπή στο συγγραφικό του έργο, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι : ’’και ενώ οι άλλοι καθηγητές και διευθυντές της σχολής έρχονται και παρέρχονται, ο Ιωαν. Τζελεπής επί εικοσιτέσσερα όλα συνεχή έτη αμετακίνητος, από τα οποία τα επτά διευθυντής, πιστός στην υπόσχεση που έδωσε στους Επιτρόπους της εκκλησίας Αγία Τριάς της Κοινότητας των Χίων στο Λιβόρνο Ιταλίας’’.
Ο Ιωάννης Τζελεπής βρήκε, μαζί με άλλους δασκάλους και ιερείς, τον δι’ αγχόνης θάνατον στις 10 Απριλίου 1822, κατά τη μεγάλη σφαγή στη Χίο από τους Τούρκους, οι οποίοι, έτσι, εκδικήθηκαν την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη και τον σκοτωμό του ναυάρχου τους Καρά Αλή, ως εκ τούτου δε, κοντά στους άλλους τίτλους που προαναφέρθηκαν και συνοδεύουν τ’ όνομά του προστέθηκε και αυτός του εθνομάρτυρα.
ΠΗΓΗ : ΙΩΑΝ. Δ. ΤΣΑΡΝΑ (ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΟΥ)
Ιωάννης Τζελεπής, Ο Μαθηματικώτατος, Διδάσκαλος,του Γένους και Εθνομάρτυρας
